Przepuklina rozworu przełykowego – czym jest, dlaczego powstaje, jakie daje objawy, jak się ją diagnozuje oraz jaką dietę stosować przy tym schorzeniu

Przepuklina rozworu przełykowego jest dość powszechnym schorzeniem, które dotyka wielu osób  często bez ich  wiedzy. Jest to stan, w którym część żołądka przemieszcza się z jamy brzusznej do klatki piersiowej przez naturalny otwór w przeponie, zwanym rozworem przełykowym. Chociaż w wielu przypadkach przepuklina ta nie wywołuje żadnych symptomów i jest wykrywana przypadkowo to, u niektórych osób może prowadzić do poważnych dolegliwości takich jak bóle w klatce piersiowej, zgaga a nawet trudności w przełykaniu. Nieleczona przepuklina rozworu przełykowego może mieć także poważne konsekwencje zdrowotne takie jak zwężenie przełyku, zatrzymanie przepukliny czy pojawienie się nadżerek śluzówki przełyku.  W tym artykule przyjrzymy się co dokładnie stanowi o istocie przepukliny rozworu przełykowego, jakie czynniki przyczyniają się do jej powstania, jakie objawy mogą wskazywać na jej obecność,  jakie metody diagnostyczne pozwalają na jej wykrycie i ocenę oraz jaką dietę stosować w przypadku tego schorzenia. Zrozumienie tych aspektów jest kluczowe dla właściwej diagnozy i skutecznego leczenia tego rodzaju przepukliny.

Czym jest przepuklina rozworu przełykowego?

Przepona będąca kluczowym mięśniem oddzielającym jamę brzuszną od klatki piersiowej pełni również istotną funkcję w ochronie dolnego odcinka przełyku w tym obszaru, przez który przełyk przechodzi do żołądka, znanego jako rozwór przełykowy. Kiedy siła mięśnia przepony osłabnie nie jest już ona w stanie skutecznie wspierać tej części przełyku. W rezultacie, wpust żołądka może przemieszczać się do góry  przechodząc z jamy brzusznej do klatki piersiowej. To zjawisko określa się jako przepuklinę rozworu przełykowego.  Istnieją głównie dwa typy przepukliny rozworu przełykowego: przepuklina wślizgowa (najczęstszy typ, gdzie górna część żołądka oraz jego wpust przesuwa się do klatki piersiowej) oraz przepuklina okołoprzełykowa (w jej przypadku do klatki piersiowej może przemieścić się prawie cały żołądek).

Wślizgowa przepuklina rozworu przełykowego

Wślizgowa przepuklina rozworu przełykowego jest najczęstszym typem przepukliny rozworu przełykowego (występująca u ok. 90% pacjentów), w której górna część żołądka i czasem jego wpust wsuwają się do klatki piersiowej przez rozwór przełykowy. W przypadku tej przepukliny u pacjentów obserwuje się przerzucanie treści pokarmowej z żołądka do przełyku oraz problemy z przełykaniem. Dodatkowo mogą u nich występować wymioty, zgaga, stany zapalne śluzówki żołądka oraz ból w środkowej części klatki piersiowej, który często mylony jest z zawałem. Objawy przepukliny wślizgowej często nasilają się w momencie pochylania tułowia, w pozycji leżącej, podczas snu jak również po zjedzeniu posiłku.

Okołoprzełykowa przepuklina rozworu przełykowego

Okołoprzełykowa przepuklina rozworu przełykowego to rzadszy i potencjalnie poważniejszy typ przepukliny. W przeciwieństwie do wślizgowej przepukliny, gdzie część żołądka przemieszcza się do góry wzdłuż przełyku, w przepuklinie okołoprzełykowej dno żołądka wraz ze swą krzywizną przemieszcza się do klatki piersiowej obok przełyku, zachowując swoje naturalne połączenie z przełykiem, które nie przesuwa się. W niektórych przypadkach przemieszczeniu może ulec nawet cały żołądek. Typowe objawy związane z przepukliną okołoprzełykową obejmują duszność oraz tachykardię, co oznacza przyspieszoną akcję serca manifestującą się jako tętno przekraczające 100 uderzeń na minutę w stanie spoczynku. U pacjentów występują również problemy z połykaniem jedzenia, uczucie bólu lub pieczenia w klatce piersiowej jak również zarzucanie treści żołądkowej do przełyku.

Dlaczego powstaje przepuklina rozworu przełykowego?

Przepuklina rozworu przełykowego powstaje zazwyczaj na skutek kombinacji czynników, które prowadzą do osłabienia przepony lub zwiększenia ciśnienia w jamie brzusznej. Jednym z głównych czynników jest naturalny proces starzenia podczas, którego mięśnie i inne struktury tkankowe stopniowo tracą na sile i elastyczności. Dodatkowo otyłość znacznie zwiększa ciśnienie w jamie brzusznej, która może popychać organy brzuszne w kierunku otworu przełykowego w przeponie. Czynniki takie jak ciąża, intensywny wysiłek fizyczny, przewlekły kaszel lub częste zaparcia również mogą przyczynić się do ryzyka powstania tego rodzaju przepukliny. W niektórych przypadkach przyczyną mogą być również urazy lub operacje, które uszkadzają przeponę lub jej bezpośrednie otoczenie, dając początek przepuklinie. Przepuklina rozworu przełykowego może również powstawać pod wpływem specyfiki wykonywanej pracy. Osoby, które często wykonują czynności w pozycji siedzącej lub pochylonej do przodu a także te, które muszą dźwigać ciężkie przedmioty są bardziej narażone na rozwój tej dolegliwości. Ponadto noszenie odzieży ściśle przylegającej do klatki piersiowej i uciskającej ten obszar może dodatkowo przyczyniać się do zwiększenia ryzyka wystąpienia przepukliny poprzez stały nacisk i ograniczenie naturalnego ruchu przepony.

Jak się ją diagnozuje przepuklinę rozworu przełykowego?

Diagnostyka jest kluczowa dla efektywnego leczenia przepukliny rozworu przełykowego. Dokładna diagnoza wymaga kompleksowego podejścia obejmującego szczegółowy wywiad medyczny, badanie fizykalne, a także różne techniki obrazowania i endoskopii.

• Wywiad medyczny: proces diagnostyczny zaczyna się od dokładnej rozmowy z pacjentem. Lekarz zbiera informacje na temat symptomów takich jak zgaga, pieczenie w klatce piersiowej czy problemy z połykaniem, które mogą wskazywać na przepuklinę.
• Badanie fizykalne: w trakcie badania lekarz bada obszar nadbrzusza aby wykryć jakiekolwiek oznaki kliniczne wskazujące na przemieszczenie się treści żołądkowej do klatki piersiowej. Szczególną uwagę zwraca się na tkliwość czy napięcie mięśniowe wokół przełyku.
• Endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego (gastroskopia): to kluczowe badanie pozwala bezpośrednio zobaczyć wnętrze przełyku, żołądka i dwunastnicy. W przypadku przepukliny rozworu przełykowego endoskopia może ujawnić ewentualne owrzodzenia lub stany zapalne błony śluzowej żołądka jak również wrzody żołądka.
• Rentgen z kontrastem: jest to metoda, która umożliwia ocenę mechaniki dolnego zwieracza przełyku i obecność przepukliny. Pacjent połyka środek kontrastujący, który jest następnie śledzony na zdjęciach rentgenowskich, umożliwiając ocenę przepływu przez przełyk.
• Manometria przełykowa: badanie to mierzy ciśnienie w różnych częściach przełyku i jest szczególnie pomocne w ocenie funkcji mięśni przełyku i dolnego zwieracza. W przypadku przepukliny może dostarczyć cennych informacji o niedomaganiach motorycznych przełyku i dysfunkcji zwieracza.

Podsumowując, prawidłowa diagnoza przepukliny rozworu przełykowego wymaga połączenia wnikliwego wywiadu medycznego, dokładnego badania fizykalnego oraz zastosowania odpowiednich metod diagnostycznych. Takie zintegrowane podejście pozwala na dokładne zidentyfikowanie problemu i opracowanie skutecznego planu leczenia.

Dieta w przepuklinie rozworu przełykowego

Dieta w przypadku przepukliny rozworu przełykowego odgrywa kluczową rolę w zarządzaniu objawami i minimalizowaniu dyskomfortu. Choć nie jest w stanie wyleczyć samej przepukliny, odpowiednie nawyki żywieniowe mogą znacząco zmniejszyć objawy takie jak zgaga, refluks żołądkowo-przełykowy, i uczucie pełności. Dieta zalecana osobom z przepukliną rozworu przełykowego ma na celu przede wszystkim ograniczenie podrażnień błony śluzowej przełyku, spowodowanych przez kwas żołądkowy. Zasady te pokrywają się z rekomendacjami dla osób cierpiących na refluks żołądkowo-przełykowy, ponieważ w obu przypadkach kluczowe jest zminimalizowanie ekspozycji przełyku na agresywne działanie kwasów. Oto kilka zasad, które warto wprowadzić, aby ulżyć objawom przepukliny rozworu przełykowego:

• Jedz mniejsze, częstsze posiłki – zaleca się spożywanie mniejszych porcji, ale częściej – na przykład pięć lub sześć mniejszych posiłków dziennie zamiast trzech dużych. Takie rozłożenie posiłków pozwala na mniejsze obciążenie żołądka naraz co może zmniejszyć ryzyko refluksu.
• Unikaj potraw, które wywołują zgagę – niektóre pokarmy i napoje są bardziej skłonne do wywoływania objawów refluksu i zgagi. Produkty takie jak pikantne potrawy, czekolada, produkty zawierające kofeinę, tłuste i smażone jedzenie, alkohol oraz napoje gazowane często zaostrzają objawy. Każdy pacjent może reagować inaczej dlatego warto prowadzić dziennik żywieniowy aby zidentyfikować i unikać tych, które indywidualnie pogarszają objawy.
• Unikaj jedzenia tuż przed snem – ostatni posiłek powinien być spożywany co najmniej trzy do czterech godzin przed snem. Pozwoli to żołądkowi na przetworzenie jedzenia przed położeniem się, minimalizując tym samym ryzyko refluksu gdy jesteśmy w pozycji leżącej.
• Zachowaj zdrową masę ciała – nadwaga i otyłość zwiększają ciśnienie w jamie brzusznej co może przyczynić się do refluksu żołądkowego. Utrata nadmiernych kilogramów może pomóc w złagodzeniu objawów.
• Wysokie ułożenie głowy podczas snu: podniesienie wezgłowia łóżka o kilka centymetrów może pomóc zapobiec nocnemu refluksowi, wykorzystując siłę grawitacji do zatrzymania treści żołądkowej w żołądku.
• Zachowaj odpowiednią postawę podczas jedzenia – jedzenie w pozycji siedzącej i utrzymywanie prostej postawy przez co najmniej kilka minut po posiłku może pomóc w przeciwdziałaniu refluksowi.
• Zwiększ spożycie błonnika – dieta bogata w błonnik może pomóc w regulacji układu trawiennego i zmniejszyć objawy refluksu. Dobrymi źródłami błonnika są owoce, warzywa, pełne ziarna i rośliny strączkowe.
• Pij dużo wody – picie odpowiedniej ilości wody jest korzystne dla trawienia i może pomóc w przetwarzaniu kwasu żołądkowego.

Stosowanie się do tych zasad może nie tylko zminimalizować objawy przepukliny rozworu przełykowego ale także przyczynić się do ogólnego poprawy zdrowia i samopoczucia. W przypadku trwających objawów lub wątpliwości co do diety  zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem, który może dostosować zalecenia do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Czego nie jeść w przypadku przepukliny rozworu przełykowego?

Przestrzeganie odpowiedniej diety w przypadku przepukliny rozworu przełykowego jest kluczowe dla łagodzenia objawów i zapobiegania powikłaniom. Istnieje szereg produktów, które powinny być wyeliminowane z codziennego jadłospisu aby unikać zgagi oraz refluksu żołądkowo-przełykowego:

• pokarmy tłuste i smażone: ciężkostrawne potrawy mogą przyczyniać się do dłuższego zalegania pokarmu w żołądku, co zwiększa ryzyko refluksu.
• cebula i inne warzywa cebulowe, karczochy, szparagi oraz pomidory i ich przetwory: są one znane z wywoływania objawów refluksu u niektórych osób.
• kwaśne owoce i cytrusy, w tym soki z nich wyciskane: ich kwasowość może podrażniać błonę śluzową przełyku.
• napoje zawierające kofeinę oraz mocna herbata i napary z mięty: mogą one osłabiać działanie dolnego zwieracza przełyku.
• napoje gazowane: zawarte w nich gazy mogą zwiększać ciśnienie w żołądku i prowokować refluks.
• ostre przyprawy jak pieprz, papryka ostra, musztarda czy curry: podrażniają one błonę śluzową i mogą zaostrzać objawy.
• alkohol i nikotyna: obie substancje są silnymi czynnikami podrażniającymi i mogą znacząco pogarszać objawy przepukliny.

Unikanie glutaminianu sodu oraz zup i sosów na mocnych wywarach, a także eliminacja kakao, czekolady i wyrobów czekoladowych, to również ważne elementy diety dla osób z przepukliną.

Monitorowanie własnych reakcji na spożywane produkty i prowadzenie dziennika żywieniowego może być bardzo pomocne w identyfikacji produktów wyzwalających niepożądane objawy. Wczesne wprowadzenie zmian w diecie może przynieść ulgę i zapobiec rozwijaniu się poważniejszych problemów zdrowotnych związanych z przepukliną rozworu przełykowego.