Żylaki odbytu. Objawy, przyczyny powstawania i leczenie

Są dolegliwości, o których mówi się niechętnie. Nie dlatego, że są rzadkie. Przeciwnie – występują bardzo często. Ale dotykają miejsc, o których wolelibyśmy zapomnieć. Jedną z takich przypadłości są żylaki odbytu, znane szerzej jako hemoroidy lub guzki krwawnicze. Miliony ludzi doświadcza ich objawów, choć niewielu przyznaje się do tego otwarcie. Swędzenie, ból, uczucie pieczenia a czasem także krwawienie – to objawy, które potrafią skutecznie odebrać komfort życia. Problem ten dotyka zarówno młodych, jak i starszych. Zarówno osoby aktywne fizycznie, jak i te prowadzące siedzący tryb życia. I choć przez lata próbowano je leczyć domowymi sposobami i maściami z apteki, dziś nowoczesna medycyna oferuje znacznie więcej – skuteczne leczenie zabiegowe.

Skąd się biorą żylaki odbytu

Żylaki odbytu nie pojawiają się znikąd. Ich powstawaniu sprzyjają różne czynniki – przewlekłe zaparcia, siedzący tryb życia, ciąża, podnoszenie ciężarów, dieta uboga w błonnik. W odbytnicy znajdują się naczynia żylne, które w sprzyjających warunkach zaczynają się rozciągać i tworzyć poduszkowate uwypuklenia. Gdy się powiększają, mogą wypadać na zewnątrz kanału odbytu i krwawić. Wówczas mówimy już o żylakach objawowych, które wymagają nie tylko leczenia, ale i diagnozy – by wykluczyć inne poważniejsze przyczyny krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego.

Objawy hemoroidów – co powinno zwrócić Twoją uwagę?

Hemoroidy to powiększone naczynia żylne w kanale odbytu, które mogą dawać szereg dolegliwości – od łagodnego dyskomfortu po objawy, które poważnie obniżają komfort życia. Ich rozpoznanie nie zawsze jest oczywiste, bo objawy często rozwijają się stopniowo i bywają mylone z innymi chorobami odbytu. Oto najczęstsze symptomy, które mogą świadczyć o hemoroidach:

• Krwawienie podczas wypróżnienia. To jeden z najbardziej charakterystycznych objawów. Krew jest jasnoczerwona i zwykle pojawia się na papierze toaletowym, w muszli lub na stolcu. Nie towarzyszy jej ból, jeśli hemoroidy nie są powikłane.
• Świąd i pieczenie w okolicy odbytu. Stan zapalny i wilgoć w okolicy odbytu mogą prowadzić do podrażnienia skóry, co objawia się swędzeniem, pieczeniem, a czasem uczuciem wilgotności.
• Ból podczas siedzenia lub wypróżniania. Zewnętrzne hemoroidy mogą być bolesne, zwłaszcza gdy dojdzie do zakrzepicy. Ból nasila się podczas defekacji lub długiego siedzenia.
• Wypadanie guzków. W przypadku zaawansowanych hemoroidów wewnętrznych może dojść do ich wypadania poza kanał odbytu – najpierw w trakcie parcia, później także w spoczynku. Początkowo guzki cofają się samoistnie, z czasem mogą wymagać ręcznego odprowadzenia lub interwencji chirurgicznej.
• Uczucie niepełnego wypróżnienia lub ciała obcego w odbycie. Rozszerzone guzki hemoroidalne mogą dawać wrażenie ucisku, „czegoś przeszkadzającego”, co wywołuje potrzebę parcia mimo braku treści kałowej.
• Przetoki i stany zapalne. W zaawansowanych przypadkach mogą pojawić się powikłania, takie jak ropnie, przetoki czy zakrzepica hemoroidalna – wtedy objawy są ostre, bolesne i wymagają pilnej konsultacji lekarskiej.

Leczenie zachowawcze hemoroidów

Hemoroidy to powszechna dolegliwość, która dotyka wielu osób – niezależnie od wieku czy stylu życia. Choć temat ten bywa wstydliwy, leczenie hemoroidów nie musi od razu oznaczać operacji. W początkowych stadiach choroby skuteczne może być tzw. leczenie zachowawcze, czyli niefarmakologiczne i farmakologiczne metody niwelowania objawów bez ingerencji chirurgicznej. Podstawą leczenia jest ograniczenie objawów, zapobieganie nawrotom oraz poprawa komfortu życia pacjenta. Gdy objawy są łagodne i nie doszło do wypadania hemoroidów, leczenie zachowawcze może przynieść znaczną poprawę, a nawet całkowite ustąpienie dolegliwości.

Zmiana stylu życia i nawyków

Kluczowym elementem jest modyfikacja diety – zwiększenie spożycia błonnika, który poprawia perystaltykę jelit i zapobiega zaparciom, jest jednym z najważniejszych działań. Błonnik znajdziemy w warzywach, owocach, produktach pełnoziarnistych i nasionach. Równie ważne jest picie odpowiedniej ilości wody – co najmniej 2 litry dziennie – oraz unikanie alkoholu, ostrych przypraw i nadmiaru kofeiny, które mogą drażnić śluzówkę odbytu. Nie mniej istotna jest aktywność fizyczna. Regularny ruch poprawia krążenie krwi w okolicach miednicy i zmniejsza ryzyko powstawania zastojów żylnych, które sprzyjają rozwojowi hemoroidów. Należy również unikać długiego siedzenia – zarówno w pracy, jak i w toalecie.

Preparaty miejscowe i doustne

W leczeniu zachowawczym stosuje się różnego rodzaju maści, kremy i czopki dostępne bez recepty lub przepisywane przez lekarza. Ich działanie opiera się na łagodzeniu stanu zapalnego, zmniejszaniu obrzęku, uszczelnianiu naczyń krwionośnych oraz łagodzeniu bólu. Wiele z nich zawiera lidokainę, hydrokortyzon, wyciągi z kasztanowca czy nagietka. Doustne preparaty flebotropowe, zawierające diosminę, hesperydynę lub rutynę, wzmacniają naczynia żylne i mogą być stosowane pomocniczo, szczególnie przy nawracających krwawieniach.

Higiena i kąpiele nasiadowe

Codzienna, delikatna higiena okolic odbytu jest kluczowa. Należy unikać agresywnego wycierania papierem toaletowym – lepiej używać wilgotnych chusteczek lub letniej wody. Pomocne mogą być także tzw. nasiadówki, czyli kąpiele w ciepłej wodzie z dodatkiem rumianku, kory dębu lub nadmanganianu potasu. Takie zabiegi przynoszą ulgę, łagodzą stan zapalny i przyspieszają gojenie.

Jeśli pomimo stosowania wymienionych metod objawy nie ustępują lub nasilają się – pojawiają się silne bóle, obfite krwawienia, wypadanie hemoroidów – konieczna jest konsultacja z proktologiem. W takich przypadkach może być konieczne zastosowanie leczenia zabiegowego, np. gumkowania (metoda Barrona), skleroterapii, koagulacji laserowej lub – w skrajnych przypadkach – leczenia operacyjnego.

Zabiegowe leczenie żylaków odbytu. Małoinwazyjnie, skutecznie, ambulatoryjnie

Dzisiejsze metody zabiegowego leczenia żylaków odbytu nie przypominają już tego, co znały poprzednie pokolenia. Nie wymagają długiej hospitalizacji, są znacznie mniej bolesne i pozwalają na szybki powrót do normalnego życia. W zależności od stopnia zaawansowania choroby lekarz może zaproponować jedną z kilku, poniższych metod.

• gumkowanie (metoda Barrona) – to jedna z najczęściej stosowanych procedur w leczeniu hemoroidów I i II stopnia. Polega na założeniu specjalnej gumowej opaski u podstawy guzka, co powoduje odcięcie dopływu krwi, jego martwicę i samoistne odpadnięcie po kilku dniach. Zabieg jest krótki, bezbolesny i nie wymaga hospitalizacji.
• Skleroterapia – polega na wstrzyknięciu do wnętrza hemoroidu specjalnego środka, który powoduje zwłóknienie naczyń i ich zamknięcie. Zabieg wykonywany jest ambulatoryjnie, trwa kilka minut i nie wymaga znieczulenia. Stosowany najczęściej przy mniejszych żylakach, u pacjentów z przeciwwskazaniami do innych metod.
• Koagulacja podczerwienią, laserowa lub bipolarna – to techniki polegające na działaniu wysokiej temperatury, która prowadzi do zamknięcia naczyń krwionośnych zaopatrujących hemoroid. Dzięki temu guzek obumiera i zostaje wchłonięty przez organizm. Metody te są bezpieczne, szybkie i dobrze tolerowane.
• Chirurgiczne usunięcie hemoroidów (hemoroidektomia) – to klasyczna metoda stosowana przy dużych, zaawansowanych hemoroidach, które nie reagują na inne leczenie. Polega na całkowitym wycięciu zmienionej chorobowo tkanki. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu, wymaga kilku dni rekonwalescencji ale daje trwały efekt. W nowoczesnych ośrodkach stosuje się także techniki zszywania (metoda Longo) lub operacje z użyciem noża harmonicznego, co minimalizuje ból pooperacyjny i skraca powrót do sprawności.

Każda z wymienionych powyżej metod ma swoje wskazania a decyzja o wyborze podejmowana jest wspólnie z pacjentem, po dokładnym badaniu proktologicznym.

Po zabiegu usunięcia hemoroidów  

Zabieg to tylko początek drogi do pełnej ulgi. Przez kilka dni po procedurze może występować dyskomfort, uczucie pieczenia lub lekkie krwawienie. Zaleca się unikanie długotrwałego siedzenia, unikanie alkoholu i ostrych przypraw oraz regularne wypróżnianie. Powrót do pracy i codziennych aktywności zwykle jest możliwy w ciągu kilku dni  a pełne gojenie następuje w ciągu dwóch do trzech tygodni. Ale to, co najważniejsze, często dzieje się nie tylko fizycznie ale także psychicznie. Pacjenci odzyskują komfort życia, pozbywają się lęku przed wypróżnianiem, przed spotkaniami towarzyskimi, przed codziennym funkcjonowaniem. Bo trudno przecenić ulgę, jaką daje brak bólu i strachu przed kolejnym nawrotem objawów. Leczenie hemoroidów nie musi być bolesne ani traumatyczne. W większości przypadków wystarczy jeden zabieg żeby pozbyć się wieloletniego problemu. I choć temat pozostaje niewygodny, efekty leczenia mówią same za siebie.