Leczenie płynowych guzków tarczycy wstrzyknięciem etanolu okiem endokrynologa
Jeszcze kilka lat temu pacjent z torbielowatym guzkiem tarczycy najczęściej słyszał od lekarza jedno rozwiązanie: operacja. Dziś coraz częściej zamiast na blok operacyjny, trafia na… fotel zabiegowy w gabinecie endokrynologa. Tam, bez konieczności otwierania szyi i kilkutygodniowej rekonwalescencji, guz może zostać usunięty przy użyciu cienkiej igły i alkoholu. Brzmi zaskakująco? W rzeczywistości to metoda sprawdzona, bezpieczna i skuteczna, o czym opowiada dr. n. med. Jacek Belowski, endokrynolog z krakowskiego Szpitala na Klinach.
Gdy torbiel tarczycy rośnie ale nie jest groźna
Nie każdy guzek tarczycy to zmiana nowotworowa. Wręcz przeciwnie – większość z nich ma charakter łagodny i nie wymaga leczenia chirurgicznego. Problem zaczyna się wtedy, gdy torbiel zaczyna rosnąć, wywołuje dyskomfort, ucisk, zmienia wygląd szyi lub powoduje niepokojące objawy. Wtedy trzeba działać. Tradycyjnie oznaczało to wycięcie zmiany w warunkach szpitalnych. Dziś coraz częściej wybiera się metodę mniej inwazyjną – ablacje etanolem.
Na czym polega leczenie guzków tarczycy przezskórnym wstrzyknięciem etanolu
Procedura polega na nakłuciu guzka pod kontrolą USG, odessaniu jego płynnej zawartości a następnie wstrzyknięciu niewielkiej ilości etanolu bezpośrednio do torbieli. Alkohol niszczy struktury guzka, w tym naczynia, zapobiegając nawrotowi płynnej treści. Dlaczego potrzebne jest podanie etanolu? Samo usunięcie zawartości torbieli często nie przynosi trwałego efektu, gdyż jama guzka może wypełnić się krwią z sąsiadujących naczyń.
Zabieg podania etanolu do torbieli tarczycy przeprowadzany jest pod kontrolą ultrasonografii i swoim przebiegiem przypomina klasyczną biopsję. Cały proces opiera się na precyzyjnym nakłuciu zmiany i kontrolowanym wprowadzeniu substancji, co wymaga dużego doświadczenia oraz znajomości charakterystyki guzka. W zależności od jego rozmiaru i reakcji na leczenie, procedura może być wykonywana jednorazowo lub powtarzana kilkakrotnie, aż do osiągnięcia oczekiwanego efektu terapeutycznego.
Sposób przeprowadzenia zabiegu różni się w zależności od typu i struktury zmiany. W przypadku prostych torbieli z płynną zawartością zwykle wystarczają cienkie igły – podobne do tych używanych przy biopsjach aspiracyjnych. Jeśli jednak torbiel zawiera gęstą treść lub jej ściany są bardziej zbite, konieczne może być zastosowanie grubszej igły. W takich sytuacjach stosuje się również znieczulenie miejscowe, aby zwiększyć komfort pacjenta podczas zabiegu.
Każdy przypadek wymaga indywidualnej oceny a ostateczna technika dobierana jest przez lekarza na podstawie obrazu ultrasonograficznego i ogólnej charakterystyki zmiany.
Jak tłumaczy dr Belowski, zabieg trwa zaledwie kilkanaście minut i nie wymaga znieczulenia ogólnego. Pacjent jeszcze tego samego dnia wraca do codziennych aktywności. Co najważniejsze, nie zostaje blizna, nie dochodzi do usunięcia fragmentu zdrowej tarczycy a ryzyko powikłań jest minimalne.
Dla kogo ablacja etanolem?
Jak mówi dr Belowski, metoda ta najlepiej sprawdza się w przypadku torbieli płynowych, czyli takich, które zawierają płyn i nie wykazują aktywności nowotworowej. Zawsze konieczne jest badanie cytologiczne aby wykluczyć podejrzenie zmiany złośliwej. Jeśli wynik nie jest podejrzany onkologicznie, ablacja staje się realną alternatywą dla operacji. Torbiele płynowe tarczycy reagują wyjątkowo dobrze na leczenie etanolem, które jednocześnie wiąże się z niewielką inwazyjnością i minimalnym ryzykiem działań niepożądanych. Zabieg polega na usunięciu zawartości torbieli – przy czym dobór średnicy igły zależy od konsystencji płynu – a następnie na podaniu do wnętrza zmiany niewielkiej ilości etanolu, zazwyczaj od 0,5 do 2 ml.
Korzyści z leczenia guzków tarczycy przezskórnym wstrzyknięciem etanolu
Takie postępowanie okazuje się znacznie korzystniejsze niż leczenie chirurgiczne, które wiąże się z wieloma ograniczeniami. Po operacyjnym usunięciu tarczycy pacjent musi do końca życia przyjmować hormony tarczycy, co wymaga stałej kontroli endokrynologicznej. Dodatkowo, klasyczna operacja oznacza konieczność hospitalizacji, znieczulenie ogólne, obecność rany pooperacyjnej i blizny a także ryzyko powikłań związanych z samym zabiegiem.
Terapia etanolem daje więc możliwość leczenia bez wchodzenia na salę operacyjną, bez utraty funkcji tarczycy i bez rezygnowania z codziennych aktywności. W przypadku torbieli jest to rozwiązanie, które łączy skuteczność z bezpieczeństwem – i pozwala uniknąć wielu niedogodności, jakie niesie za sobą tradycyjna chirurgia.
Trzeba pamiętać, że zdarza się, że jeden zabieg nie wystarcza i konieczne jest jego powtórzenie, jednak dla większości pacjentów to znacznie korzystniejsze niż hospitalizacja i operacyjne wycięcie zmiany. Co ważne, metoda jest dobrze tolerowana nawet przez osoby starsze i obciążone innymi schorzeniami, które mogłyby wykluczać klasyczny zabieg chirurgiczny.
Czy ta metoda może zawieść?
Jak każda technika medyczna, tak i ablacja etanolem ma swoje ograniczenia. Nie można liczyć na dużą skuteczność w przypadku dużych guzków litych, nie powinna być stosowana do leczenia inwazyjnych zmian nowotworowych, niekiedy nie osiąga się powodzenia pomimo prawidłowej kwalifikacji. Niestety, metody najmniej inwazyjne z reguły nie mają 100-procentowej skuteczności. Równie ważna jak sam zabieg, jest dokładna kwalifikacja pacjenta. To lekarz na podstawie obrazu USG, wywiadu i badań decyduje, czy dana zmiana kwalifikuje się do terapii. Dr Belowski podkreśla, że pacjenci często są zaskoczeni prostotą i skutecznością tego rozwiązania. Wielu z nich unikało operacji latami z obawy przed blizną, znieczuleniem czy pobytem w szpitalu. Zabieg z użyciem etanolu pozwala im odzyskać komfort życia bez tych obaw.
Czy leczenie guzków tarczycy przezskórnym wstrzyknięciem etanolu jest powszechnie stosowane?
Coraz więcej ośrodków w Polsce wprowadza ablację etanolem do swojej praktyki klinicznej. To metoda dobrze przebadana, stosowana z powodzeniem od lat. Choć nie zastąpi chirurgii w każdym przypadku, stanowi świetne uzupełnienie możliwości terapeutycznych i daje pacjentom realny wybór.
Leczenie guzków tarczycy przezskórnym wstrzyknięciem etanolu to skuteczna i coraz powszechniej stosowana metoda leczenia łagodnych, torbielowatych guzków tarczycy. Liczne publikacje naukowe potwierdzają, że procedura ta wykazuje wysoką skuteczność i bezpieczeństwo. Systematyczny przegląd prac i meta-analiza dowiodły, że po 1, 6 i 12 miesiącach wskaźnik redukcji objętości guzów (VRR) wynosi kolejno około 70 %, 91 % i 85 % Gland Surgery. Badania kliniczne wykazały, że u pacjentów z torbielami PEI pozwala na zmniejszenie objętości guza o ponad połowę nawet w 70–90 % przypadków, a u ponad 80 % pacjentów objętość torbieli malała o co najmniej 50 % już po jednym–dwóch zabiegach (Mayo ClinicMayo Clinic Proceedings).
Lekarze podkreślają, że PEI nie tylko przynosi szybkie i znaczące zmniejszenie objętości zmian, ale też wiąże się z bardzo niskim ryzykiem powikłań. Najczęściej pojawiają się łagodne dolegliwości bólowe w okolicy zabiegu (kjronline.org). Przewlekłe efekty uboczne, takie jak uszkodzenie nerwu krtaniowego, nie zostały opisane w literaturze.
Na podstawie dowodów klinicznych PEI uznawane jest za terapię z wyboru w leczeniu objawowych, łagodnych torbieli i guzów przeważnie torbielowatych o zawartości płynnej powyżej 50 %, i to zarówno w praktyce europejskiej, jak i amerykańskiej (Gland Surgeryajronline.org). Jest to procedura szybka, przeprowadzana w warunkach ambulatoryjnych, bez konieczności hospitalizacji i przy minimalnym dyskomforcie dla pacjenta – znacznie korzystniejsza alternatywa od operacji usuwania tarczycy.
Czy niedoczynność lub nadczynność tarczycy wyklucza możliwość leczenia guzów tarczycy etanolem?
Nie — zabieg ten może być z powodzeniem stosowany również u pacjentów z zaburzeniami czynności tarczycy. Co więcej, w niektórych przypadkach to właśnie alkoholowa ablacja okazuje się metodą z wyboru, szczególnie gdy inne formy terapii nie mogą być zastosowane.
Jak wyjaśnia dr Belowski – w przypadkach, w których ablacja etanolem nie jest możliwa (np. z powodu charakterystyki guzka), rozważa się również inne metody leczenia małoinwazyjnego, takie jak termoablacja laserowa. Stosowane jest również łączenie obu technik, co zwiększa ich skuteczność W przypadku guzka lito-płytowego można zmniejszyć część płynową przy pomocy etanolu, a następnie zastosować termoablację laserową. I na odwrót, jeżeli termoablacja laserowa doprowadzi di zamiany litego guzka w cynowy, likwidujemy go przy pomocy etanolu. Obie techniki łączy jedno – dążenie do skutecznego usunięcia zmiany bez potrzeby chirurgicznego wycięcia fragmentu tarczycy. Dzięki temu można zachować czynność hormonalną gruczołu i uniknąć trwałego leczenia substytucyjnego.
