Laserem w kamienie nerkowe

Kamica nerkowa jest chorobą polegającą na tworzeniu się złogów mineralnych w układzie moczowym. Złogi te zwane są właśnie kamieniami i powstają wskutek wytrącania się nadmiaru substancji chemicznych obecnych w moczu.

Kto i gdzie jest najbardziej narażony na kamienie nerkowe?

Kamica nerkowa występuje przede wszystkim w krajach wysokorozwiniętych, co ma związek z dużym spożyciem mięsa i soli kuchennej oraz epidemią otyłości. Choroba występuje u około 54 osób na 100.000 rocznie, a jej częstotliwość stale rośnie. Szansa na zachorowanie w ciągu życia wynosi ok. 15 %, dotyczy częściej mężczyzn i wzrasta wraz z wiekiem. Najwięcej zachorowań występuje w wieku 30-40 lat, u kobiet dodatkowo w wieku 50-65 lat.

Co więcej, częstsze występowanie choroby zauważono u osób z otyłością, cukrzycą, chorobami serca oraz zespołem metabolicznym, na który składają się insulinooporność, zaburzenia lipidowe, nadciśnienie i otyłość brzuszna.

Przyczyny powstawania kamieni nerkowych oraz ich rodzaje

Chorobie sprzyjają anomalie w obrębie układu moczowego, małe spożycie płynów oraz zaburzenia hormonalne. Proces tworzenia się kamieni w nerkach rozpoczyna się od nasycenia moczu minerałami, z których wytrącają się większe złogi. Najczęściej kamienie nerkowe u osób dorosłych są zbudowane z kilku związków. Najczęściej, bo aż w 60% przypadków, kamienie zbudowane są ze związków wapnia i szczawianów. U około 11% osób chorych kamienie składają się ze związków fosforanów, wapnia oraz szczawianów, czyli związków chemicznych pochodzenia roślinnego. Bogatymi źródłami szczawianów są m.in. szczaw, rabarbar, szpinak, botwina, buraki czerwone, kakao oraz herbata. W ok. 10% przypadków, kamienie zbudowane są ze związków kwasu moczowego, który powstaje głównie w wyniku metabolizmu związków zawartych w mięsie. W ok. 9% powstaje kamica struwitowa głównie na skutek infekcji bakteriami produkującymi ureazę. Natomiast najrzadziej występują kamienie zbudowane z cystyny – jest to związek, z którego zbudowane są białka naszego organizmu. Najwięcej cystyny zawierają białka budujące skórę i włosy.

Co sprzyja rozwojowi kamicy nerkowej?

Duże ilości związków chemicznych w organizmie sprzyjających kamicy mogą być spowodowane innymi chorobami np. dną moczanową, osteoporozą, chorobami układu pokarmowego, ale także niewłaściwą dietą, zbyt małym spożyciem płynów, jak również pracą w środowisku o wysokiej temperaturze lub przebywaniem w gorącym klimacie tropików.

Otyłość również sprzyja rozwojowi kamicy nerkowej, a to dlatego, że osoby otyłe piją mniej, co powoduje niewystarczającą dobową produkcję moczu. Także niewłaściwa dieta zbyt bogata w sól kuchenną, białko zwierzęce, tłuszcze, powoduje, że powstaje nadmiar substancji, z których tworzą się kamienie nerkowe.

Przeszkodą w przepływie moczu może być również łagodny przerost gruczołu krokowego lub wady anatomiczne dróg moczowych.

Nawodnienie organizmu to podstawa

Niedostateczne nawadnianie organizmu, np. utrata poczucia łaknienia u osób starszych, zbyt małe spożywanie płynów w czasie upałów, wysiłku fizycznego lub pracy w wysokich temperaturach.

O właściwym nawodnieniu powinny pamiętać szczególnie osoby aktywne fizycznie i uprawiające intensywnie sport. W czasie wysiłku fizycznego organizm traci 1 l, a nawet 2 l wody na godzinę. Ważne, aby ubytek wody był systematycznie uzupełniany. Pic należy nie tylko, gdy odczuwamy pragnienie. Szczególnie osoby z tendencją do kamicy nerkowej powinny uzupełniać płyny systematycznie.

Objawy kamicy moczowej i kolka nerkowa

Kamica nerkowa może być bezobjawowa. Drobne złogi, tzw. piasek nerkowy są wypłukiwane z nerek wraz z moczem. Ich rozmiary są na tyle niewielkie, że przejście przez moczowód nie wiąże się z bólem. Fakt, że mamy złogi w postaci piasku nerkowego,  jest stwierdzany najczęściej podczas badania ogólnego moczu. Niekiedy występują dolegliwości bólowe brzucha, ale kiedy złóg przemieści się do moczowodu i zablokuje odpływ moczu z nerki, dochodzi do wystąpienia silnego bólu. Przemieszczaniu się kamienia w moczowodzie towarzyszą dolegliwości bólowe nerki. Jeśli złóg jest mały, to istnieje duża szansa, że samoistnie opuści układ moczowy. Można wspomóc ten proces wypijając zwiększoną ilość płynów – ok 3 l na dobę oraz przyjmując środki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Jeśli dodatkowo wystąpią wymioty oraz gorączka, wymagana jest pomoc lekarska. Jeżeli  dojdzie do zakażenia moczu, możemy mieć do czynienia z sepsą i zagrożeniem życia. Taki stan wymaga pilnej pomocy w szpitalnym oddziale ratunkowym.

Czy kamica nerkowa może nawracać?

Niestety jest bardzo duże prawdopodobieństwo, że kolka nerkowa może ponownie zaatakować.  Szczególnie w przypadku braku odpowiedniej profilaktyki oraz właściwej diety, bogatej w duże ilości spożywanych płynów. Statystyki są nieubłagane wskazując, że  u 15% osób leczących się na kamicę nerkową, nawrót pojawi się w ciągu pierwszego roku, u 40% w ciągu 3 lat, a u 50 % w ciągu 10 lat.

Jak zapobiec kolce nerkowej?

Kolce nerkowej można zapobiec lub znacznie zmniejszyć ryzyko jej wystąpienia, jeśli będziemy przestrzegać zasad profilaktyki. O czym zatem należy pamiętać? Przede wszystkim odpowiednie nawodnienie. Powinniśmy pić minimum 2,5 – 3,0 litrów płynów na dobę, najlepiej po południu i wieczorem, co uchroni nas przed nadmiernym zagęszczeniem moczu w nocy. Dobrze jest również dokonać modyfikacji w diecie, w szczególności ograniczyć spożycie mięsa oraz soli. Osoby, które chorują, nie powinny bez konsultacji z lekarzem przyjmować niektórych preparatów witaminowych i suplementów diety, zwłaszcza wapnia, witaminy D oraz C.

Warto podejmować systematyczną aktywności fizyczną, ruch działa dobroczynnie na nasz organizm i minimalizuje ryzyko kolejnego ataku kolki. Pomaga również w walce z nadwagą i otyłością, które sprzyjają rozwojowi kamicy. W czasie ruchu należy pamiętać o uzupełnianiu płynów.

W przypadku gdy  mamy za sobą pierwszy epizod kolki nerkowej, ważne jest ustalenie przyczyny kamicy. Wtedy niezbędna jest wizyta u urologa i wykonanie koniecznych badań.

Rozpoznanie kamicy nerkowej

Położenie złogów w układnie moczowym  ustala się na podstawie badań radiologicznych, wśród których najdokładniejsza jest tomografia komputerowa. Pozwala ona wykryć także tzw. kamienie niecieniujące, czyli niewidoczne na zwykłych zdjęciach RTG. Ultrasonografia ma liczne ograniczenia, jak na przykład brak możliwości rozpoznania małych złogów  oraz tych położonych w moczowodzie, ale za to jest badaniem łatwo dostępnym i właściwie nie mającym przeciwskazań. Dodatkowo wykonuje się badania krwi oraz moczu, aby wykryć przyczynę powstawania złogów.

Leczenie kamicy nerkowej

U 25% pacjentów kamień bywa na tyle duży, że nie ma możliwości jego samoistnego wydalenia z dróg moczowych. Rozpuszczanie złogów preparatami doustnymi jest możliwe w nielicznych przypadkach i dotyczy złogów zbudowanych z kwasu moczowego.  Jeśli chodzi o leczenie zabiegowe, to istnieje wiele dostępnych metod. Do najstarszych i najbardziej inwazyjnych zaliczamy zabiegi otwarte, które polegają na przecięciu powłok ciała oraz nerki, co pozwala na usunięcie kamienia.

Jednak w ostatnich latach dokonał się znaczny postęp technologiczny, pozwalający leczyć kamicę nerkową metodami małoinwazyjnymi, np. rozbijanie kamienia laserowo oraz usunięcie chirurgiczne. Obecnie najnowocześniejsze ośrodki oferują małoinwazyjne metody endoskopowe usuwania kamieni. Dzięki zastosowaniu różnego rodzaju wzierników, wyposażonych w manipulatory, możliwe jest wyciągnięcie większego kamienia z dróg moczowych. W zależności od umiejscowienia kamienia wziernik wprowadza się przez cewkę moczową, do pęcherza lub moczowodu – wziernik wyposażony jest w specjalny koszyczek, dzięki któremu można uchwycić kamień i wyciągnąć go z dróg moczowych, lub przez niewielkie nacięcie w skórze i nerce – metoda ta pozwala na usuwanie wielu kamieni w czasie jednego zabiegu, jak również na usuwanie dużych kamieni, nawet powyżej 2 cm średnicy.

Laserowe leczenie kamicy nerkowej przy pomocy giętkiego endoskopu RIRS

To zabieg, w którym chirurg wprowadza przez cewkę moczową do pęcherza a następnie moczowodu i nerki miniaturowe giętkie urządzenie zaopatrzone w system soczewek przekazujących obraz do monitora. Dodatkowo ureterorenoskop zaopatrzony jest w kanał roboczy, przez który wprowadza się cienkie i giętkie włókno laserowe. Pozwala to na łatwe odnalezienie kamieni w nerce, a następnie skruszenie ich na pył za pomocą energii generowanej przez laser. Zabieg jest małoinwazyjny, co oznacza krótki czas pobytu w szpitalu oraz małą ilość powikłań. W porównaniu z metodami klasycznymi, leczenie małoinwazyjne nie wymaga nacinania powłok ciała, cechuje się prawie zerową utratą krwi podczas zabiegu, a pobyt w szpitalu  jest zmniejszony do minimum, do jednego dnia.