Genetyka w raku piersi — co oznacza HER2-low i jak wpływa na leczenie?

Rak piersi od lat pozostaje najczęściej diagnozowanym nowotworem złośliwym u kobiet, a postęp w genetyce i biologii molekularnej zmienia sposób, w jaki lekarze patrzą na tę chorobę. Jeszcze niedawno klasyfikacja pacjentek była dość prosta: rak piersi HER2-dodatni lub HER2-ujemny. Dziś okazuje się, że pomiędzy tymi kategoriami istnieje przestrzeń, którą określa się mianem HER2-low. To nowa, ważna podgrupa, która ma ogromne znaczenie dla doboru terapii.

Czym właściwie jest HER2?

HER2 to receptor znajdujący się na powierzchni komórek. W zdrowym organizmie odpowiada za regulację wzrostu i podziału komórek. Kiedy jednak w komórkach piersi pojawia się jego nadekspresja, czyli zbyt duża liczba receptorów HER2, procesy te wymykają się spod kontroli. Takie komórki zaczynają dzielić się szybciej i w sposób niekontrolowany, co prowadzi do powstania agresywnego nowotworu.

Jeszcze kilkanaście lat temu HER2-dodatni rak piersi uchodził za jeden z najgorzej rokujących. Wprowadzenie terapii celowanych całkowicie zmieniło rokowania pacjentek. To był moment przełomowy – nagle z agresywnej choroby powstała jednostka, którą można skutecznie kontrolować.

HER2-low — nowa kategoria w raku piersi

Przez wiele lat przyjęto, że pacjentki dzielimy na HER2-dodatnie i HER2-ujemne. Ale praktyka kliniczna pokazała, że istnieje grupa kobiet, które nie spełniają kryteriów HER2-dodatniego raka, a jednocześnie nie są typowo HER2-ujemne. To właśnie HER2-low.

HER2-low oznacza niski poziom ekspresji tego receptora. W praktyce diagnozę stawia się na podstawie badań immunohistochemicznych (IHC), które oceniają intensywność barwienia komórek nowotworowych. Wynik IHC 1+ lub 2+ z negatywnym testem FISH to właśnie definicja HER2-low. Choć receptory występują w małej liczbie, ta subtelna różnica okazała się kluczowa dla doboru terapii.

Co oznacza wynik IHC 1+ lub 2+ z negatywnym testem FISH?

Badanie IHC (immunohistochemia) polega na „pokolorowaniu” komórek nowotworowych specjalnymi barwnikami, które pokazują, czy na ich powierzchni występuje białko HER2 i w jakiej ilości. Wynik zapisuje się w skali od 0 do 3+.

• 0 lub 1+ oznacza bardzo niską ilość receptora HER2.
• 2+ to poziom pośredni, wymagający dodatkowego potwierdzenia.
• 3+ oznacza wyraźną, silną obecność HER2 (tzw. HER2-dodatni rak piersi).

W przypadku wyniku 2+ wykonuje się dodatkowe badanie FISH, które sprawdza, czy gen HER2 w komórkach nowotworu jest zwielokrotniony. Jeśli test FISH jest negatywny, a więc nie ma nadekspresji genu, taki wynik klasyfikuje się jako HER2-low.

Innymi słowy – HER2-low oznacza, że nowotwór nie jest HER2-dodatni, ale też nie jest całkowicie pozbawiony tego receptora. To ważne, ponieważ w tej grupie pacjentek można stosować nowe terapie ukierunkowane na HER2, które nie były skuteczne u osób z wynikiem 0.

Jak często występuje rak piersi HER2-low?

Badania populacyjne pokazują, że nawet do 50% pacjentek z rakiem piersi może mieć fenotyp HER2-low. To ogromna liczba, która sprawia, że temat nie dotyczy marginalnej grupy, ale połowy chorych. Jeszcze niedawno kobiety te były traktowane tak samo jak pacjentki HER2-ujemne, a więc nie miały dostępu do terapii celowanych. Teraz to się zmienia.

Dlaczego HER2-low ma znaczenie dla leczenia raka piersi?

Pojawienie się kategorii HER2-low otworzyło drogę do zastosowania nowej generacji leków, tzw. konjugatów przeciwciało-lek (ADC — antibody-drug conjugates). To nowoczesne cząsteczki, które łączą w sobie przeciwciało skierowane przeciwko HER2 z lekiem cytotoksycznym. Działają jak „inteligentne bomby” – przyczepiają się do komórek nowotworowych i dostarczają do nich lek niszczący raka, oszczędzając przy tym zdrowe tkanki.

Najbardziej znanym przykładem jest trastuzumab derukstekan (T-DXd). Badania kliniczne pokazały, że u pacjentek z HER2-low, u których standardowe terapie zawiodły, lek ten znacznie wydłuża czas przeżycia i daje realną szansę na kontrolę choroby. To jeden z największych przełomów ostatnich lat w leczeniu raka piersi.

Co oznacza HER2-low dla pacjentek w Polsce?

W Polsce badanie HER2 jest rutynowo wykonywane u każdej kobiety z rakiem piersi. Problem w tym, że do niedawna wynik IHC 1+ lub 2+/FISH- był traktowany jako „HER2-ujemny”. Dziś wiemy, że to grupa HER2-low, która kwalifikuje pacjentki do nowych możliwości terapeutycznych.

Kolejnym wyzwaniem jest refundacja. Terapie specjalistyczne  są już dostępne w wielu krajach, a w Polsce toczą się rozmowy o ich finansowaniu. To szczególnie istotne, ponieważ HER2-low to ogromna grupa kobiet, które mogą skorzystać z leczenia przedłużającego życie.

Diagnostyka HER2-low — dlaczego jest trudna?

Problem z HER2-low polega na tym, że rozróżnienie między IHC 0 a IHC 1+ bywa niejednoznaczne. Wymaga to bardzo doświadczonych patomorfologów i precyzyjnej standaryzacji badań. W praktyce oznacza to, że część pacjentek może być błędnie zakwalifikowana i stracić szansę na nowoczesną terapię. Dlatego coraz częściej mówi się o konieczności centralizacji diagnostyki HER2 w wyspecjalizowanych laboratoriach.

Przyszłość leczenia raka piersi HER2-low

HER2-low to dopiero początek. Badacze zaczynają mówić o kolejnej kategorii — HER2-ultralow, czyli ekspresji jeszcze słabszej, ale być może wciąż podatnej na konjugaty przeciwciało-lek. Rozwijane są też inne terapie celowane, które mogą objąć jeszcze większą grupę pacjentek.

Dla kobiet oznacza to coś niezwykle ważnego: coraz bardziej spersonalizowane leczenie. Już nie mówimy tylko o HER2-dodatnich i HER2-ujemnych. Dziś rak piersi staje się chorobą, którą opisuje się znacznie bardziej szczegółowo, a każdy detal genetyczny i molekularny może mieć wpływ na wybór terapii i rokowanie.

Co powinna wiedzieć pacjentka z rakiem piersi HER2-low?

HER2-low to stosunkowo nowa kategoria w diagnostyce raka piersi, która obejmuje nawet połowę pacjentek. Jej odkrycie otworzyło drogę do nowoczesnych terapii, które znacznie poprawiają wyniki leczenia. Kluczem jest jednak prawidłowa diagnostyka i dostęp do terapii w ramach systemu ochrony zdrowia.

Dla pacjentek oznacza to, że warto dokładnie pytać lekarzy o wynik HER2, domagać się interpretacji, a w razie wątpliwości konsultować wynik w wyspecjalizowanym ośrodku. To właśnie takie detale mogą zdecydować o dostępności nowoczesnego leczenia, które przedłuża życie i poprawia jego jakość. 

Najczęściej zadawane pytania o HER2-low w raku piersi

Jak sprawdzić, czy mam HER2-low?

HER2-low diagnozuje się na podstawie badania histopatologicznego guza piersi. Patomorfolog ocenia poziom ekspresji receptora HER2 metodą immunohistochemii (IHC). Wynik 1+ lub 2+ z negatywnym testem FISH oznacza właśnie HER2-low. Jeśli masz wątpliwości co do wyniku, warto poprosić o ponowną ocenę preparatu w wyspecjalizowanym laboratorium.

Czy HER2-low oznacza łagodniejszy rak piersi?

Nie. HER2-low nie definiuje agresywności nowotworu w taki sam sposób, jak klasyczny HER2-dodatni. To przede wszystkim kategoria biologiczna, która wskazuje na możliwość zastosowania nowych terapii. Agresywność choroby zależy od wielu innych czynników, m.in. podtypu hormonalnego, stopnia zaawansowania i obecności przerzutów.

Jakie leczenie stosuje się w raku piersi HER2-low?

Podstawą terapii są standardowe metody, takie jak hormonoterapia, chemioterapia czy radioterapia. Dodatkowo pacjentki z HER2-low mogą korzystać z nowoczesnych konjugatów przeciwciało-lek. Leczenie dobierane jest indywidualnie w zależności od stadium choroby i wcześniejszych terapii.

Czy HER2-low można całkowicie wyleczyć?

Podobnie jak w przypadku innych nowotworów piersi, rokowanie zależy od stopnia zaawansowania choroby w momencie diagnozy. Wczesne wykrycie daje szansę na pełne wyleczenie, natomiast w chorobie zaawansowanej celem terapii jest wydłużenie życia i poprawa jego jakości.

Czy wynik HER2-low może się zmienić w czasie choroby?

Tak, ekspresja HER2 nie zawsze jest stała. U niektórych pacjentek wynik badania przy wznowie choroby może różnić się od wyniku pierwotnego. Dlatego w przypadku progresji często wykonuje się ponowne badania materiału z guza lub przerzutów.