Rak jelita grubego to jedna z najczęściej diagnozowanych chorób nowotworowych w Polsce, która co roku jest przyczyną ok. 12,5 tys. zgonów. Na część czynników rozwoju raka jelita grubego jak na przykład wiek, czy uwarunkowania genetyczne nie mamy wpływu ale wiele czynników takich jak dobrze zbilansowana dieta, prawidłowa masa ciała czy regularna aktywność fizyczna zależą od nas samych.
W zachorowaniach na raka jelita grubego można wyodrębnić dwie grupy:
- zachorowania sporadyczne, czyli te niezwiązane z obciążeniem genetycznym/rodzinnym takie jak otyłość, palenie papierosów, nieprawidłowa dieta czy brak aktywności fizycznej
- zachorowania rodzinne/genetyczne, czyli te, które są następstwem mutacji niektórych genów, które odpowiadają za 15 – 30% wszystkich przypadków choroby.
Rak jelita grubego – czynniki genetyczne zwiększające ryzyko zachorowania
Do głównych czynników genetycznych mających wpływ na zachorowanie na nowotwór jelita grubego zalicza się występowanie nowotworu jelita grubego w najbliższej rodzinie, w szczególności w pierwszej linii pokrewieństwa. Wśród predyspozycji genetycznych wymienia się również rodzinną polipowatość gruczolakowatą, która odpowiada za ok. 5-10% zachorowań, zespół Lyncha (tzw. dziedziczny rak jelita grubego niezwiązany z polipowatością) odpowiadający za 1-3% zachorowań oraz chorobę Leśniowskiego-Crohna. Do osób w grupie ryzyka nalezą także pacjenci ze zdiagnozowanymi polipami o dużym stopniu dysplazji, oraz cierpiący na nawracające stany zapalne jelit. Dlatego też pacjenci z grupy wysokiego ryzyka, czyli u których wśród członków najbliższej rodziny zdiagnozowano nowotwór jelita grubego oraz cierpiący na którąś z wymienionych wcześniej chorób, powinny przywiązywać szczególną uwagę do profilaktyki w postaci regularnych wizyt u specjalisty oraz wykonywania kolonoskopii.
Rak jelita grubego – czynniki środowiskowe zwiększające ryzyko zachorowania
Do czynników środowiskowych zwiększających ryzyko zachorowania na raka jelita grubego należą:
- wiek po 50 roku życia
- palenie tytoniu
- nadwaga i otyłość
- brak regularnej aktywności fizycznej
- nadużywanie alkoholu
- źle zbilansowana dieta w której dominują nasycone kwasy tłuszczowe, cukry proste i duże ilości czerwonego mięsa, natomiast uboga w błonnik, warzywa i owoce
- przyjmowanie leków, w tym w szczególności immunosupresyjnych
- przebyta radioterapia w obrębie jamy brzusznej
- infekcje HPV typami onkogennymi
- zachorowanie na raka szyjki macicy lub sromu
- operacje usunięcia pęcherzyka żółciowego ponieważ często choroby pęcherzyka żółciowego idą w parze z zespołem polipowatości jelit, zwiększając tym samym ryzyko zachorowania na raka jelita grubego.
