Nowotwory przewodu pokarmowego są szczególnie wrażliwe na czynniki żywieniowe, a zgodnie z szacunkami w przypadku raka jelita grubego mogą one odpowiadać nawet za 90% zachorowań. Nie tylko spożywane pokarmy i napoje, ale również sposób ich przetwarzania, produkcji, czy konserwowania mogą mieć wpływ zarówno na powstawanie i rozwój raka jelita grubego. To właśnie z tego powodu nasza codzienna dieta odgrywa kluczową rolę w profilaktyce nowotworowej, a czynnikami ochronnymi o udowodnionym działaniu w zapobieganiu rozwojowi raka jelita grubego jest żywność bogata w błonnik pokarmowy, czosnek, a także bogate w wapń mleko.
Błonnik pokarmowy
Błonnik tzw. włókno pokarmowe, złożone jest roślinnych wielocukrów i lignin, które nie ulegają trawieniu ani wchłanianiu w przewodzie pokarmowym. Pomimo faktu, że błonnik nie jest przez nas przyswajany to ma on pozytywny wpływ na nasz organizm. Wyróżniamy dwie frakcje błonnika – rozpuszczalną i nierozpuszczalną w wodzie. Błonnik odpowiada za zwiększenie objętości i masy kału, gdyż ma zdolność wiązania wody, zmniejszając w ten sposób stężenie wszelkich kancerogenów w jelicie. Frakcje rozpuszczalne regulują perystaltykę jelit, tworząc żele, zwalniają przechodzenie treści pokarmowej z żołądka do jelit, a frakcje nierozpuszczalne mechanicznie drażnią ściany jelita, dzięki czemu pobudzają perystaltykę i skracają czas kontaktu niebezpiecznych substancji z błoną śluzową jelita. Pektyny wchodzące w skład frakcji rozpuszczalnej mają zdolność wiązania substancji toksycznych, w tym metali ciężkich, które następnie są usuwane z organizmu wraz z niestrawionymi resztkami pokarmowymi. Błonnik pokarmowy pobudza także wzrost korzystnej mikroflory jelitowej, która wypiera bakterie gnilne z dolnych odcinków przewodu pokarmowego.
Czosnek
Przeciwnowotworowe działanie czosnku rozpatruje się z wielu punktów widzenia. Czosnek zawiera ok. 200 biologicznie aktywnych składników, takich jak ajoen, które chronią nas przed rakiem indukując zaprogramowaną śmierć komórek nowotworowych i ograniczając ich namnażanie. Czosnek ma również udowodnione właściwości bakteriobójcze a zawarte w nim związki siarkowe działają na aktywność komórek odpornościowych. Dla przykładu porównano obserwację nawyków żywieniowych mieszkańców Włoch, gdzie w północnych rejonach je się niewielkie ilości czosnku a mieszkańcy zdecydowanie częściej chorują na raka jelita grubego, żołądka i przełyku niż mieszkańcy regionów południowych, wśród których spożycie czosnku jest większe.
Mleko
Według raportu opublikowanego przez Światową Fundację Badań nad Rakiem i Amerykański Instytut Badań nad Rakiem produkty zawierające wapń prawdopodobnie wykazują właściwości, które chronią nas przed rozwojem nowotworu jelita grubego. Antyrakowe działanie mleka zaobserwowano u 15% badanych, spożywających duże ilości mleka. Dodatkowo u osób z największym spożyciem wapnia, dostarczanym wraz z mlekiem wykazano, że ryzyko zachorowania na raka jelita grubego spada o 14%. Dzieje się tak ponieważ wapń naturalnie zawarty w mleku może zapobiegać rakotwórczemu działaniu kwasów żółciowych na skutek tworzenia z nimi nierozpuszczalnych soli wapnia jak również może bezpośrednio oddziaływać na proces nowotworzenia przez hamowanie produkcji komórek rakowych. Warto pamiętać, że antynowotworowe działanie wapnia przypisywane jest wyłącznie mleku i produktom mlecznym wraz z ich mikroskładnikami a nie temu pierwiastkowi w formie suplementu diety. Dodatkowo wykazuje się możliwość antyrakowego działania połączenia witaminy D i wapnia, ponieważ witamina D potęguje efekt ochronny wapnia w procesie kancerogenezy w jelicie grubym.
Zalecenia dotyczące profilaktyki raka jelita grubego
- Ograniczenie spożycia czerwonego i przetworzonego mięsa oraz zastąpienie go rybami morskimi bogatymi w selen;
- Ograniczenie picia alkoholu;
- Zapewnienie podaży błonnika pokarmowego na poziomie 20–40 g dziennie;
- Spożywanie produktów mlecznych bogatych w wapń;
- Codzienne spożywanie przynajmniej 400 g warzyw niskoskrobiowych i owoców;
- Unikanie żywności i napojów o dużej gęstości energetycznej;
- Utrzymywanie prawidłowej masy ciała i unikanie powiększania obwodu brzucha;
- Ćwiczenia fizyczne codziennie przez co najmniej 30 minut;
- Stosowanie dobrze zbilansowanej i urozmaiconej diety.
Kluczową rolę w profilaktyce antyrakowej jelita grubego odgrywa z pewnością modyfikacja naszej codziennej diety, która powinna zawierać pokarmy o działaniu przeciwnowotworowym przy jednoczesnej rezygnacji z substancji o działaniu rakotwórczym. Dieta antyrakowa w swoich założeniach, zgodna jest z zaleceniami zdrowego żywienia, rekomendowanymi przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego. Warto jednak pamiętać, że decydując się na wprowadzenie diety leczniczej czy modyfikacji sposobu żywienia należy zawsze skonsultować się z dietetykiem. Niebagatelną rolę w zapobieganiu rakowi jelita grubego odgrywa również aktywny tryb życia ponieważ regularna aktywność fizyczna (minimum 30 min. dziennie o umiarkowanej intensywności) powoduje, że osoby te są mniej narażone na ryzyko zachorowania na raka jelita grubego.
Bibliografia
- Kałędkiewicz E., Doboszyńska A., 2012, Profilactic effect of the diet on colon cancer, Onkol. Prak. Klin. 2012; 8, 5: 171–177.
- Turner,Lloyd S., 2017, Association between red meat consumption and colon cancer: A systematic review of experimental results, Exp Biol Med. (Maywood); 242(8): 813–839.
- Thanikachalam , Khan G., 2019, Colorectal Cancer and Nutrition, Nutrients; 11(1): 164.
