Rak jelita grubego – powolny i cichy zabójca

Rak jelita grubego (okrężnicy) jest jednym z najczęściej występujących nowotworów złośliwych w Europie, w Polsce zgodnie z danymi Krajowego Rejestru Nowotworów rak okrężnicy plasuje się według zachorowalności w 2020 roku na 4. miejscu w przypadku mężczyzn i 5. w przypadku kobiet. Jak wynika z danych opublikowanych przez  Krajowy Rejestr Nowotworów, liczba zachorowań na nowotwory złośliwe jelita grubego (okrężnica i odbytnica) w Polsce w 2020 r. wynosiła 14 400.  Z powodu tych nowotworów w tym samym roku zmarło ok. 11 500 Polaków. Zgodnie z szacunkami ryzyko zachorowania na raka jelita grubego u osób bez dodatkowych czynników ryzyka wynosi ok. 5% ale u  osób z obciążonym wywiadem rodzinnym ryzyko to jest już dwukrotnie większe. Warto pamiętać, że jak w przypadku każdego nowotworu szansa na wyleczenie jest największa pod warunkiem, że rak ten zostanie wykryty odpowiednio wcześnie jednak jak pokazują statystyki u ok. 25% pacjentów rozpoznanie stawia się zbyt późno, czyli w momencie wystąpienia przerzutów.

Jelito grube, czyli gdzie dokładnie?

Nowotwór jelita grubego występuje w obrębie okrężnicy, zgięcia esiczo-odbytniczego i odbytnicy. Rak jelita grubego zwykle rozwija się powoli, głównie z wcześniej pojawiających się polipów. Początkowo niewielkie polipy powstają ze zmutowanych komórek nabłonka jelita grubego. Niektóre z nich rozrastają się nadmiernie, zachodzą w nich kolejne mutacje, aż w końcu rozwija się nowotwór, wywołując w początkowej fazie łagodne zmiany, w postaci gruczolaków.  Proces rozwoju choroby może trwać nawet kilkanaście lat. Wykrycie i usunięcie zmian nowotworowych w początkowym stadium daje szanse na powrót do pełni zdrowia. Stąd tak ważna jest profilaktyka.

To, co może wpływać na zachorowalność

Wśród czynników zwiększających ryzyko nowotworu jelita grubego wymienia się najczęściej dziedziczenie tzn. ryzyko zachorowania jest znacznie większe u osób, u których w rodzinie występował nowotwór jelita grubego.  Nie bez znaczenia jest równie wiek – większość zachorowań na nowotwory złośliwe jelita grubego występuje po 50. roku życia. Ponadto obecność w jelicie grubym gruczolaków,  zapalenie jelita grubego (wrzodziejące) oraz choroba Leśniowskiego-Crohna, to również czynniki ryzyka nowotworu jelita grubego. W grupie ryzyka znajdują się również palacze – w USA 1/5 raków jelita jest związana z paleniem, osoby spożywające duże ilości mięsa i tłuszczów, a zbyt małej ilości błonnika, otyłe nadużywające alkoholu oraz tez niską aktywnością fizyczną.

Aby obniżyć ryzyko zachorowania warto zadbać o prawidłową dietę bogatą w warzywa, owoce i produkty z pełnego ziarna zbóż, a także wysiłek fizyczny.

Objawy, wczesne wykrycie

U wielu pacjentów raka jelita grubego nie zauważa przez długi czas przebiega bezobjawowo. Jednym z częstych objawów jest obecność krwi w/na stolcu oraz łatwe męczenie się i osłabienie. Niepokoić powinny również bóle podbrzusza, w okolicy pępka lub nadbrzusza, zmiana rytmu wypróżniania, jak i niedrożność  (narastające wzdęcia, nudności, wymioty, zaparcia). Jeśli rak umiejscowi się w odbytnicy pojawia się domieszka jasnoczerwonej krwi, pokrywającej stolec, pojawia się też uczucie niepełnego wypróżnienia (parcie daremne, biegunka poranna), kolka jelitowa, powodująca potrzebę wypróżnienia, ból brzucha i/lub krocza. Do innych Inne niespecyficznych symptomów należą: chudnięcie, brak łaknienia oraz gorączka.

Diagnostyka

Nie tylko w sytuacji podejrzenia nowotworu jelita grubego, ale również czysto profilaktycznie, postępowanie diagnostyczne należy rozpocząć od dokładnego badania palcem przez odbyt (per rectum). W wykrywaniu raka jelita grubego dużą rolę odgrywają badania przesiewowe. Dostępne są 2 strategie postępowania. Pierwsza z nich to test na krew utajoną w kale wykonywany co 12 miesięcy u osób po 50. roku życia zmniejsza umieralność na raka jelita grubego o ok. 16%. Wynik pozytywny jest wskazaniem do wykonania kolonoskopii.

Druga strategia, to endoskopia – sigmoidoskopia co 5 lat, a kolonoskopia co 10 lat. Kolonoskopia jest bardzo skuteczną metodą diagnostyczną. Badanie polega na wprowadzeniu rurki endoskopu do jelita grubego poprzez odbytnicę. Endoskop, który zakończony jest kamerą ma postać giętkiej rurki o długość od 130 do 200 cm. Obraz z kamery jest automatycznie przenoszony na monitor, dzięki czemu lekarz wykonujący badanie może od razu ocenić wygląd ścian jelita jak również pobrać wycinek uwidocznionej zmiany do badań histopatologicznych. Dużą zaletą tego badania jest także możliwość równoczesnego usuwania polipów. Dzięki temu kolonoskopia aż w 60-90 proc. zapobiega rozwojowi raka jelita.

Od 2012 r. W Polsce w ramach Programu Badań Przesiewowych wysyłane są imienne, jednokrotne zaproszenia na kolonoskopię do osób w wieku 55-64 lata. Do programu kwalifikują się również osoby w wieku 40-49 lat, u których rodzice, rodzeństwo chorowali na raka jelita grubego.

W celu oceny stopnia zaawansowania nowotworu kluczowe jest wykonanie badań obrazowych.

Gdy konieczne jest wdrożenie leczenia

Podstawą leczenia raka jelita grubego jest chirurgia. Leczenie chirurgiczne polega na wycięciu guza wraz z marginesem zdrowych tkanek oraz regionalnymi węzłami chłonnymi. U części chorych z miejscowo i regionalnie zaawansowaną chorobą powinno być skojarzone z chemioterapią  lub w przypadku raka odbytnicy – z radioterapią albo radiochemioterapią.

Zdecydowana większość zabiegów operacyjnych wykonywana jest klasycznie poprzez laparotomię. Obecnie coraz częściej stosowane są również metody małoinwazyjne laparoskopowe lub z użyciem robota. Techniki małoinwazyjne pozwalają na uzyskanie dobrego wyniku onkologicznego, a jednocześnie wiążą się z mniejszą utratą krwi, ograniczają dolegliwości bólowe, pozwalają na krótszy czas hospitalizacji oraz szybszy okres rekonwalescencji.

Leczenie raka jelita grubego z użyciem robota chirurgicznego

Robot, to system wsparcia chirurgii robotycznej, jeden z najbardziej skomplikowanych, a jednocześnie zaawansowanych urządzeń, stosowanych we współczesnej medycynie. W jego skład wchodzą:  manipulator z narzędziami chirurgicznymi zainstalowany w polu zabiegowym, konsola chirurga do sterowania narzędziami oraz system wizualizacji stereoskopowej w oparciu o najwyższej jakości system wizyjny.

W robocie chirurgicznym ruch narzędzi oraz kamery jest sterowany zdalnie z konsoli, system komputerowy transmisji ruchów operatora oraz ruchów narzędzi zapewnia precyzję działania,  eliminuje ewentualne drżenie rąk operatora elektronicznie, neutralizuje gwałtowne ruchy. Pozostałe elementy sterujące pozwalają m.in.. na sterowanie koagulacją, powiększeniami optyki.

System wizyjny w technologii HD umożliwia stereoskopową wizualizację pola operacyjnego w wizjerach konsoli z możliwością dużych powiększeń optycznych (nawet 10 krotnych) , dzięki temu lekarz ma bardzo plastyczny, trójwymiarowy obraz operowanego narządu oraz pracujących narzędzi chirurgicznych. Obraz jest dostępny na dodatkowym monitorze także dla pozostałych członków zespołu operacyjnego. Wszystkie te cechy systemu, w połączeniu z wiedzą i doświadczeniem chirurga, decydują o większej precyzji, a więc i sukcesie zabiegu.

Narzędzia posiadają 7 stopni swobody (typowy endoskop tylko 3)  umożliwiając działanie w trudno dostępnych miejscach, co pozwala w konsekwencji na ograniczenie urazów okołooperacyjnych, redukcję ilości powikłań operacyjnych i pozwala na szybszy powrót chorego do pełnej sprawności fizycznej,