Jak się odżywiać aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka jelita grubego?

Nowotwory przewodu pokarmowego są szczególnie wrażliwe na czynniki żywieniowe, a zgodnie z szacunkami w przypadku raka jelita grubego mogą one odpowiadać nawet za 90% zachorowań. Nie tylko spożywane pokarmy i napoje, ale również sposób  ich przetwarzania,  produkcji, czy konserwowania mogą mieć wpływ zarówno na powstawanie i rozwój raka jelita grubego. To właśnie z tego powodu nasza codzienna dieta odgrywa kluczową rolę w profilaktyce nowotworowej, a czynnikami ochronnymi o udowodnionym działaniu w zapobieganiu rozwojowi raka jelita grubego jest żywność bogata w błonnik pokarmowy, czosnek, a także bogate w wapń mleko.

Błonnik pokarmowy

Błonnik tzw. włókno pokarmowe, złożone jest roślinnych wielocukrów i lignin, które nie ulegają trawieniu ani wchłanianiu w przewodzie pokarmowym. Pomimo faktu, że błonnik nie jest przez nas przyswajany to ma on pozytywny wpływ na nasz organizm. Wyróżniamy dwie frakcje błonnika – rozpuszczalną i nierozpuszczalną w wodzie. Błonnik odpowiada za zwięk­szenie objętości i masy kału, gdyż ma zdolność wiązania wody, zmniejszając w ten sposób stężenie wszelkich kancerogenów w jelicie. Frakcje rozpuszczalne regulują perystaltykę jelit, tworząc żele, zwalniają przechodzenie treści pokarmowej z żołądka do jelit, a frakcje nierozpusz­czalne mechanicznie drażnią ściany jelita, dzięki czemu pobudzają perystaltykę i skracają czas kontaktu niebezpiecznych substancji z błoną śluzową jelita. Pektyny wchodzące w skład frakcji rozpuszczalnej mają zdolność wiązania substancji toksycznych, w tym metali ciężkich, które następnie są usuwane z organizmu wraz z niestrawionymi resztkami pokarmowymi. Błonnik pokarmowy pobudza także wzrost korzystnej mikro­flory jelitowej, która wypiera bakterie gnilne z dolnych odcinków przewodu pokarmowego.

Czosnek

Przeciwnowotworowe działanie czosnku rozpatruje się z wielu punktów widzenia. Czosnek zawiera ok. 200 biologicznie aktywnych składników, takich jak ajoen, które chronią nas przed rakiem  indukując zaprogramowaną śmierć komórek nowotworowych i ograniczając ich namnażanie. Czosnek ma również udowodnione właściwości bakteriobójcze a zawarte w nim związki siarkowe działają na aktywność komórek odpornościowych. Dla przykładu porównano obserwację nawyków żywieniowych mieszkańców Włoch, gdzie w północnych rejonach je się niewielkie ilości czosnku a mieszkańcy zdecydowanie częściej chorują na raka jelita grubego, żołądka i przełyku niż mieszkańcy regionów połu­dniowych, wśród których spożycie czosnku jest większe.

Mleko

Według raportu opublikowanego przez Światową Fundację Badań nad Rakiem i Amerykański Instytut Badań nad Rakiem produkty zawierające wapń prawdopodobnie wykazują właściwości, które chronią nas przed rozwojem nowotworu jelita grubego. Antyrakowe działanie mleka zaobserwowano u 15% badanych, spożywających duże ilości mleka. Dodatkowo u osób z największym spożyciem wapnia, dostarczanym wraz z mlekiem wykazano, że ryzyko zachorowania na raka jelita grubego spada o 14%. Dzieje się tak ponieważ wapń naturalnie zawarty w mleku może zapobiegać rakotwórczemu działaniu kwasów żółcio­wych na skutek tworzenia z nimi nierozpuszczalnych soli wapnia jak również może bezpośrednio oddziaływać na proces nowotworzenia przez hamowanie produkcji komórek rakowych. Warto pamiętać, że antynowotworowe działanie wapnia przypisywane jest wyłącznie mleku i produktom mlecznym wraz z ich mikroskładnikami a nie temu pierwiastkowi w formie su­plementu diety. Dodatkowo wykazuje się możliwość antyrakowego działania połączenia witaminy D i wapnia, ponieważ witamina D potęguje efekt ochronny wapnia w procesie kancerogenezy w jelicie grubym.

Zalecenia dotyczące profilaktyki raka jelita grubego

1. Ograniczenie spożycia czerwonego i przetworzonego mięsa oraz zastąpienie go rybami morskimi bogatymi w selen;
2. Ograniczenie picia alkoholu;
3. Zapewnienie podaży błonnika pokarmowego na poziomie 20–40 g dziennie;
4. Spożywanie produktów mlecznych bogatych w wapń;
5. Codzienne spożywanie przynajmniej 400 g warzyw niskoskrobiowych i owoców;
6. Unikanie żywności i napojów o dużej gęstości ener­getycznej;
7. Utrzymywanie prawidłowej masy ciała i unikanie powiększania obwodu brzucha;
8. Ćwiczenia fizyczne codziennie przez co najmniej 30 minut;
9. Stosowanie dobrze zbilansowanej i urozmaico­nej diety.

Kluczową rolę w profilaktyce antyrakowej jelita grubego odgrywa z pewnością modyfikacja naszej codziennej diety, która powinna zawierać pokarmy o działaniu przeciwnowotworowym przy jednoczesnej rezygnacji z substancji o działaniu rakotwórczym. Dieta antyrakowa w swoich założeniach, zgodna jest z zaleceniami zdrowego żywienia, rekomendowanymi przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego. Warto jednak pamiętać, że decydując się na wprowadzenie diety leczniczej czy modyfikacji sposobu żywienia należy zawsze skonsultować się  z dietetykiem. Niebagatelną rolę w zapobieganiu rakowi jelita grubego odgrywa również aktywny  tryb życia ponieważ regularna aktywność fizyczna (minimum 30 min. dziennie o umiarkowanej intensywności) powoduje, że osoby te są mniej narażone na ryzyko zachorowania na raka jelita grubego.

Bibliografia

1. Kałędkiewicz E., Doboszyńska A., 2012, Profilactic effect of the diet on colon cancer, Onkol. Prak. Klin. 2012; 8, 5: 171–177.
2. Turner,Lloyd S., 2017, Association between red meat consumption and colon cancer: A systematic review of experimental results, Exp Biol Med. (Maywood); 242(8): 813–839.
3. Thanikachalam , Khan G., 2019, Colorectal Cancer and Nutrition, Nutrients; 11(1): 164.